Moeder- en kindzorg in Afrika onder druk door Covid

Amsterdam, 20 december 2021 – In Afrika is het moeder- en kindersterftecijfer het hoogst van de hele wereld: 57% van alle sterfgevallen vindt hier plaats vanwege een tekort aan medisch personeel. Uit kwantitatief onderzoek van Amref Flying Doctors is gebleken dat door de coronapandemie – en de daaropvolgende restricties – in veel Afrikaanse landen de toegang tot moeder- en kindzorg onder nog grotere druk is komen te staan. Zorgverleners proberen met man en macht het coronavirus te bestrijden waardoor er nauwelijks reguliere medische zorg kan worden gegeven aan moeder en kind. Thuisbevallingen zijn toegenomen, zonder professionele begeleiding, omdat veel vrouwen niet naar een kliniek durven uit de angst corona op te lopen. En door de lockdowns en avondklokken is het niet mogelijk om in de avond naar het ziekenhuis of een kliniek te gaan.

Amref Flying Doctors traint zorgverleners in Afrika zodat moeders de juiste zorg krijgen en vindt de huidige situatie zorgwekkend. Medische zorg voor, tijdens en na de zwangerschap is essentieel voor moeder en kind. In Oost-Afrika is het aantal moeders en baby’s dat tijdens of na de bevalling overlijdt het hoogst van heel de wereld. 1 Op de 36 moeders overlijdt tijdens de zwangerschap of bevalling. In Nederland is dit 1 op de 8.700 vrouwen. In 85% van de gevallen kan moedersterfte in Afrikaanse landen voorkomen worden door op tijd handelen van een verloskundige. Maar in veel gevallen is die zorg er niet. Sinds 2000 is in Afrika wel veel vooruitgang geboekt en is de moedersterfte in het continent met 44 procent teruggedrongen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt echter dat de coronapandemie de vooruitgang in ontwikkelingslanden weer jaren terug zal zetten.

Zwangerschap en bevallen: Nederland vs. Afrikaanse landen
Ook in Nederland is de druk in de hele keten van kraamzorg voelbaar. Recentelijk berichtte het CBS over het feit dat in 2021 het hoogste aantal geboorten in tien jaar tijd is gemeten. Ook werd er bericht over zwangere vrouwen die niet in hun voorkeursziekenhuis kunnen bevallen of dat kraamverzorgenden minder tijd hebben voor hun patiënten. Dit zijn recentelijke ontwikkelingen, maar in Afrikaanse landen ligt de pre- en postnatale zorg al langere tijd onder grote druk.

Veel vrouwen in Afrika gaan tijdens hun zwangerschap niet naar een kliniek of een verloskundige. Dat kan zijn omdat basisvoorzieningen ontbreken, er niet voldoende medisch personeel is of de kwaliteit van de geleverde zorg slecht is. Soms is het ook omdat de vrouwen niet weten dat dit belangrijk is, bang zijn voor hoge medische kosten door het ontbreken van een zorgverzekering, of omdat de afstand die zij moeten afleggen te groot is. Als de vrouwen de juiste zorg wel weten te vinden, vindt het eerste bezoek aan de verloskundige vaak te laat plaats en komen ze vaak niet terug voor de 2e t/m 4e prenatale bezoeken, zoals voorgeschreven door de WHO. Volgens de WHO is de kans aannemelijk dat het gebruik van echoapparatuur tijdens de zwangerschap de kans op complicaties aanzienlijk kan verkleinen. Helaas krijgt slechts 25 procent van de zwangere vrouwen in Afrika een controle met echo tijdens de zwangerschap. In Nederland krijgen alle zwangere vrouwen minimaal twee echo’s gedurende de gehele zwangerschap.

Een dubbele pandemie
De focus op coronabestrijding heeft niet alleen effect op de zorg rondom een zwangerschap, maar ook op het voorkomen van (tiener)zwangerschappen. Amref’s zorgverleners luiden de noodklok omdat het aantal tienerzwangerschappen stijgt. Medicijnen en anticonceptiemiddelen zijn moeilijk verkrijgbaar vanwege leveringsproblemen. Toename van zwangerschappen (op jonge leeftijd) leidt niet alleen tot meer gezondheidsrisico’s, maar heeft ook grote gevolgen voor vrouwen op de lange termijn. Meisjes die zwanger worden stoppen bijvoorbeeld vaak met school, waardoor hun kansen worden beperkt en een vicieuze cirkel van armoede in stand wordt gehouden.

De juiste zorg is essentieel
In Afrika is een enorm tekort aan medisch personeel. In een kliniek zijn er bijvoorbeeld zeventien verpleegsters, maar dit zouden er zestig moeten zijn volgens de WHO-richtlijnen. Een goed opgeleide verloskundige kan vijfhonderd vrouwen per jaar helpen. Amref Flying Doctors traint verloskundigen en lokale zorgverleners zodat moeders de juiste zorg krijgen. Deze lokale zorgverleners komen in verschillende dorpen bij de gezinnen over de vloer en houden de zwangere vrouwen en kinderen goed in de gaten. De zorgverleners leggen de vrouwen uit over het belang van een zorgverzekering en zorgen dat ze die ook daadwerkelijk afsluiten, zodat ze niet in financiële problemen komen als ze zorguitgaven moeten doen. Daarnaast zorgt Amref dat de klinieken hun financiën op orde krijgen zodat de kwaliteit van zorg omhooggaat.